Wat zijn neurotransmitters en welk effect hebben ze op je brein?

Neurotransmitters zijn in feite de bouwstenen van de hersenen. Het zijn signaalstoffen die in die in synapsen zenuwimpulsen overdragen tussen zenuwcellen. Daardoor vinden er zowel in het brein als in het lichaam bewuste en onbewuste reacties plaats. Ze beïnvloeden dus jouw gedrag en het functioneren in het dagelijks leven. Over de complexiteit van het brein en neurotransmitters is zeer veel te vertellen. In dit artikel vertellen zetten wij de belangrijkste feiten over neurotransmitters voor jou op een rijtje. 

Neurotransmitters zijn zeer belangrijk voor het lichaam en geestelijk welzijn. Wanneer ze niet goed functioneren neemt de kans op gezondheidsproblemen toe. Zo zorgt een slechte balans tussen neurotransmitters onder andere voor concentratieproblemen, stemmingswisselingen en gewichtsproblemen. Wetenschappers hebben tot nu toe meer dan zestig verschillende neurotransmitters in de hersenen ontdekt, maar waarschijnlijk zijn het er nog veel meer. Wij hebben er een aantal voor jou op een rijtje gezet:

Serotonine

De kans is best groot dat je wel eens van serotonine heb gehoord. Het is dan ook een belangrijk stofje in de hersenen. Serotonine staat ook wel bekend als ‘het gelukshormoon’ en beïnvloedt onder andere het de eetlust, nachtrust en het seksueel gedrag. Hoe deze neurotransmitter functioneert heeft dan ook direct invloed op hoe mensen zich voelen en gedragen.

Een gezonde hoeveelheid serotonine zorgt voor psychische balans. Het is echter ook geen wondermiddel. Als dat zo was, zou antidepressiva succesvoller zijn dan het is. De bekende Amerikaanse arts Mark Hyman deed onderzoek naar het effect van serotonine. Het bleek dat ruim tachtig procent van zijn patiënten beter werd met alleen een placebo pil. Soms zit ‘beter worden’ dan ook tussen de oren.

Het onderzoek van Hyman wijst weliswaar op de werking van placebo pillen, maar dit betekent niet dat lage serotonine levels geen effect hebben op het lichamelijk en geestelijk welzijn. Het tegenovergestelde is waar. Zo kun je door te weinig serotonine last krijgen van slapeloosheid, lusteloosheid, onrust en zweten. Maar gelukkig is er een manier om deze klachten te verhelpen. Denk bijvoorbeeld aan gezond eten, wat vrijwel direct een positief effect heeft op de neurotransmitters in je brein. Voedingsmiddelen zoals vette vis, noten en zaden en bladgroenten zijn zeer gezond. Vermijd vet eten en suiker daarentegen zoveel mogelijk.

Dopamine

Wat is dopamine? Wat doet het met je en hoe werkt het precies? Deze vragen zorgen tientallen jaren voor hoofdpijn onder neurowetenschappers.Dopamine is een neurotransmitter die geassocieerd wordt plezier, vreugde motivatie en een gevoel van beloning. Bij een te laag dopamine level worden mensen lusteloos en somber. Daardoor neemt de kans op verslavingen, zoals teveel eten, roken en gamen, toe.

Laten we om dopamine beter te begrijpen een duik nemen in de geschiedenis. In een ver, ver verleden zorgde dopamine ervoor dat men goed kon jagen. Dit vermogen was van levensbelang. De beste jagers hadden waarschijnlijk een hoog dopamine level. Tegenwoordig hoeven we natuurlijk niet meer op jacht om ons voedsel te vinden. Daardoor kunnen mensen zelfs met een laag dopamine level functioneren. Dit is echter verre van gezond. Wetenschappers en artsen raden aan om voor voldoende balans te zorgen tussen verschillende neurotransmitters, waaronder dopamine. Je kunt dit bereiken door gezond en gevarieerd te eten in combinatie met voldoende beweging.

Helaas ervaren veel mensen regelmatig periodes van stress. Dit heeft een negatief effect op de productie van dopamine. Om het gebrek te compenseren nemen mensen teveel suiker, cafeïne, alcohol en drugs. In eerste instantie geeft het een goed gevoel, maar al snel maakt het plaats voor onrust en prikkelbaarheid. Vervolgens probeert men dit gevoel ‘weg te eten’ door opnieuw suiker, cafeïne en alcohol te nuttigen. Het proces herhaalt zich constant, waardoor de algehele gezondheid achteruit gaat.

Het is belangrijk om dopamine aan te maken met de juiste middelen en activiteiten. Op onze website bespreken we een aantal leefstijl veranderingen die jou kunnen helpen overdrachtstofjes zoals dopamine in balans te brengen. Ook bespreken wij de juiste voeding, supplementen en eventueel medicijnen die zowel je brein als lichaam goed laten functioneren.

Acetylcholine

Henry Hallett Dale had in 1913 de eer om de allereerste neurotransmitter te identificeren: acetylcholine. De Britse neurowetenschapper concludeerde toen al dat het een belangrijke stof is voor een gezond hart. Acetylcholine is een neurotransmitter die van invloed is op het functioneren van het zenuwstelsel en het lichaam zelf. Zo draagt het bij aan een beter leervermogen, een sterker geheugen en meer neuroplasticiteit. De laatstgenoemde functie betreft het vermogen van de hersenen om zich te herstellen en herstructureren.

Acetylcholine zorgt voor een betere nachtrust en speelt onder andere een rol bij de REM-slaap. Deze slaapfase is belangrijk omdat je daarin indrukken, emoties en gedachten verwerkt. Door goed te slapen voel je je fitter en meer gefocust. Wie goed gebalanceerde waardes van acetylcholine wil bereiken dient goed op zijn of haar voeding te letten. Deze voedingsmiddelen zijn nodig voor de aanmaak van acetylcholine en zorgen voor een gezond brein:

• Melk
• Eieren
• Pinda’s
• Organische rundvlees en vis

Wist je dat babyvoeding bevat veel choline bevat? Pasgeboren baby’s kunnen deze stof namelijk nog niet zelf aanmaken. Choline heeft niet alleen effect op de gezondheid van de allerjongsten, maar ook op de ouderen van dagen. Er is een sterke link tussen acetylcholine en de ziekte van Alzheimer. Bij mensen met deze ziekte is het percentage acetylcholine soms wel 90 procent minder. Dit heeft te maken met het afsterven van de hersencellen, hetgeen resulteert in een slechter geheugen en verminderde cognitieve functies. Zowel het kortetermijngeheugen als het langetermijngeheugen werken daardoor niet meer naar behoren.

Wie een gezond brein wil dient aandacht te besteden aan acetylcholine. Tegenwoordig zijn er diverse supplementen voor. Zo kan choline bijdragen aan het vermogen van acetylcholine levels. Laat het innemen van supplementen onderdeel zijn van een gezond dieet. Dit helpt je om vanaf jonge leeftijd helder en scherp te blijven. Daarmee verminder je de kans op geheugenproblemen en cognitieve aandoeningen, zoals Alzheimer.

GABA

GABA staat ook wel bekend als Gamma-aminoboterzuur en wordt vaak de “remmer van het brein” genoemd. Dit komt door het feit dat het supplementvorm gebruikt wordt tegen angstgevoelens. GABA-supplementen hebben een sterk kalmerend effect omdat hogere levels van deze neurotransmitter voor een rustig gevoel zorgen. Andere effecten van GABA zijn een beter geheugen, waardoor lange studiesessies en werkuren geen probleem voor jou zijn.

GABA-waarden verschillen per persoon. Zowel iemands genetische aanleg als leefstijl spelen een rol. Zo haalt cafeïne, wat onder andere te vinden is in koffie, de GABA waarden naar beneden. Daardoor neemt de kans op gevoelens van angst, paniek en ergernis snel toe. Drink dus niet teveel koffie. Alcohol versterkt daarentegen de GABA en serotonine-waarden, waardoor je relaxed en sociaal wordt. Hoewel alcohol kan bijdragen aan geluksgevoelens, heeft het wel een negatief effect op de lichamelijke en cognitieve functies. Overdrijf dus niet!

GABA heeft een sterke link met slaap en slaapproblemen. De Division of Sleep Medicine verdiepte zich in 2008 in mensen met slaapproblemen. Daaruit bleek dat men 30 procent lagere GABA-waarden had in vergelijking met mensen die een gezonde nachtrust hadden. Inmiddels ook bekend dat wanneer je wakker wordt, moeilijker terug in slaap valt met lage GABA-waarden.

De vraag is natuurlijk: wat kan je doen om een gebalanceerd GABA-level te bereiken? Gelukkig zijn er een aantal simpele manieren om dit te bereiken. Drink bijvoorbeeld minder koffie. Slechts één kopje koffie per dag kan een heel groot verschil maken voor het functioneren van je brein. Daarnaast is het een goed idee om je voeding aan te passen. Gefermenteerd voedsel bevat een hoge GABA-waarde, zoals kefir, miso, zuurkool en yoghurt. En zorg tenslotte voor voldoende ontspanning in je leven. Niet voor niets kiezen veel mensen tegenwoordig voor yoga en meditatie.

Adrenaline

Een andere naam voor adrenaline is epinefrine. Het is een hormoon en neurotransmitter waar je ongetwijfeld wel eens van hebt gehoord. Als je een stressvolle situatie meemaakt en je hart snel begint te kloppen, komt dat door adrenaline. Zodoende wordt het ook wel een stresshormoon genoemd. Dit stofje is zeer nuttig in stressvolle situaties. Het is echter ook belangrijk om te weten dat te veel adrenaline schadelijk kan zijn voor je lichaam.

Adrenaline is een overlevingshormoon. Het helpt ons reactievermogen te versnellen en sterk te zijn in gevaarlijke situaties. De amygdala, detecteert gevaarlijke situaties en communiceert dit met de hypothalamus, een ander belangrijk deel van het brein. Vervolgens reageert het stofje adrenaline hierop en maakt het lichaam klaar om te “vechten of vluchten”. Dit effect was vooral in het verleden van groot belang.

De effecten van adrenaline zijn uiteenlopend. Je pupillen verwijden, je hart klopt sneller, je zweet meer, je longen verwijden, je bloeddruk verhoogt en je bloedvaten vernauwen. Daarnaast wordt de glucoseproductie in je lichaam verhoogt, wat voor meer energie zorgt. Dit verklaart waarom adrenaline-injecties vaak worden gebruikt bij hartaanvallen en levensbedreigende en acute allergieën.

Heb je veel last van stress? Kom dan in beweging. Dit is goed voor je lichamelijk en geestelijk welzijn. Je kan bijvoorbeeld gaan hardlopen, wielrennen, vechtsporten of fietsen. Of zorg voor rust en kalmte door ademhalingsoefeningen, meditatie en/of yoga. Een uurtje mediteren is vaak al voldoende om tot rust te komen.

Noradrenaline

Noradrenaline is een hormoon en neurotransmitter die vaak verward wordt met adrenaline. Beide zijn een stresshormoon, maar de effecten van noradrenaline zijn anders. Het zorgt namelijk voor (emotionele) gevoelens. Daar zullen we zometeen verder op ingaan. Een ander verschil is dat noradrenaline heel snel wordt afgebroken in je lichaam, terwijl adrenaline lang in je lichaam blijft.

Te weinig noradrenaline is van invloed op je gevoel en gedrag. Zo kan het depressieve gevoelens, lusteloosheid en een verlaagd libido veroorzaken. Dit komt doordat je lichaam vanwege het gebrek aan noradrenaline minder dopamine aanmaakt. Daardoor heb je minder zin om dingen te ondernemen. Daarnaast kan te weinig noradrenaline jouw immuunsysteem aantasten. Mensen die last hebben van ADHD of een depressie gebruiken soms medicijnen die de waarden van noradrenaline verhogen. Dit zijn bijvoorbeeld zoals Strattera, Cymbalta en Effexor XR.

De aminozuur tyrosine kan helpen met het balanceren van deze stofjes. Maar ook met voeding kun je een boost geven aan het noradrenaline gehalte in je hersenen. Bananen, bonen, kip, eieren en vis zijn wat dat betreft een goed keuze. Net als te veel adrenaline, kan te veel noradrenaline ook zorgen voor angst, te veel zweten, hoofdpijn en meer. Bij een teveel aan noradrenaline is het aan te raden om te mediteren en je suikerinname te verlagen. Ook is het verstandig om minder koffie te drinken.